Woonstad Rotterdam startte in april 2024 een crisisteam om klachten over schimmel aan te pakken. Dat deden ze na een publicatie van Havenloods over een van hun schimmelwoningen. Het crisisteam belde alle huishoudens die in de afgelopen twee jaar een melding van schimmel deden. Van de negenhonderd huurders die werden gebeld, bleek de helft nog steeds last te hebben van schimmel. Ook kregen zestien huurders een nieuwe woning aangewezen. Woonstad steekt de hand in eigen boezem: “Dat we onzorgvuldig zijn geweest is duidelijk.”
“Het is een ingewikkeld onderwerp met veel verschillende oorzaken, maar wij zijn gewoon verantwoordelijk om te zorgen voor een goede, betaalbare en gezonde woning”, begint woordvoerder Kevin van Eikeren van Woonstad Rotterdam. Het nemen van verantwoordelijkheid staat centraal in de nieuwe aanpak, en daarvoor steekt Woonstad hand in eigen boezem: “Wij waren in eerste instantie in de veronderstelling dat wij geen woningen verhuren die dusdanig getroffen zijn door schimmel. Ook na intern rondvragen hadden we daar geen weet van.”
Wake-up call
Het is een publicatie in de Havenloods die uiteindelijk de ogen van Woonstad opent. De woning van Francesca aan het P.C. Hooftplein in Spangen zit dusdanig vol met schimmel dat ze maar zoveel mogelijk nachtdiensten werkt. Door de schimmeltoestand wil ze niet meer thuis slapen en durft ze ook niemand meer uit te nodigen voor een bakje koffie. Wanneer dit nieuws verschijnt, gaat Woonstad over tot actie: “We hebben toen gelijk een crisisteam opgericht onder directe leiding van bestuursvoorzitter Miriam Hoekstra-van der Deen. Dat team kwam twee maal per dag bij elkaar”, laat Woonstad weten.
“Dat we onzorgvuldig zijn geweest is duidelijk, want anders was het in een aantal gevallen niet zover gekomen”, reflecteert Woonstad schuldbewust. Het crisisteam moet niet alleen de bestaande problematiek inventariseren, er moet ook – zoals Woonstad het zelf noemt – een cultuuromslag plaatsvinden. Hoekstra-van der Deen zegt dat het belangrijk is dat de huurders weer veel meer centraal gaan staan. Woonstad laat in een schriftelijke reactie weten dat dat concreet betekent dat het “niet alleen maar [gaat om] procesvakjes afvinken, maar voelen dat schimmel in huis zorgt voor stress, schaamte en dat het gezondheidsklachten verergert”.
De negenhonderd belletjes hebben ook geresulteerd in zestien herplaatsingen. Dit betekent dat huurders dusdanige klachten in hun woning hadden, dat Woonstad ze een nieuwe huurwoning heeft aangeboden. “Het gaat hier niet om woningen die onbewoonbaar zijn”, legt Woonstad uit. “Het gaat hier veelal om woningen die structurele problemen hebben en die problemen zijn zeer verschillend en veelzijdig.” Om de woningen aan te kunnen pakken, vraagt Woonstad de verhuurder of deze de woning tijdig of permanent wil verlaten.
Over de schuldvraag zijn ze ook duidelijk: “We legden te vaak de schuld bij de bewoner. Dat kan het nog steeds zijn, maar als jij niet genoeg geld hebt om te stoken, of je woont met veel mensen in een te kleine woning, dan kun jij daar als bewoner weinig aan doen.” Woonstad wil daarom vaker verwijzen naar regelingen die mensen helpen hun stookkosten te betalen en samenwerken met buurtinitiatieven. Ook geven ze aan diverse huurcommissiezaken te hebben ingetrokken.
Schimmelmeldpunt Leefbaar
Ook Vanessa Bruin, raadslid Leefbaar Rotterdam, wordt door Woonstad op de hoogte gesteld van het crisisteam. Leefbaar Rotterdam heeft al langer een schimmelmeldpunt en ziet daar de een na de andere melding voorbijkomen. “Op dat moment hadden we al zo’n vierhonderd meldingen, dus compleet verrast waren we niet”, vertelt Bruin. “Dat Woonstad een crisisteam moest opstarten, daar schrokken we wel van. Tegelijkertijd zijn we erg blij dat ze inzien dat er iets niet goed gaat en dat ze daarnaar handelen.”
Een zekere wake-upcall bleek nodig, maar toch kijkt Bruin vooral naar de positieve kant van de situatie. “Er zijn ook woningcorporaties die doen alsof ze geen schimmelwoningen hebben. Dat kan ik niet geloven. Woonstad heeft ook lange tijd op die manier gehandeld. Nu hebben ze gezien dat hun klagende huurders niet gek zijn, en doen ze daar wat aan. Dat vind ik heel positief en goed van Woonstad. Maar we zijn er nog niet.”
Oorzaken
Schimmels zijn een groot probleem in de Rotterdamse, maar ook landelijke woningvoorraad. Ze kunnen zorgen voor long- en andere gezondheidsklachten. En het probleem wordt steeds groter. Dat heeft onder andere te maken met de energiecrisis en klimaatverandering. Stoken helpt bijvoorbeeld om schimmels tegen te gaan; in een verwarmde, goed geventileerde woning die niet al te vochtig is, zal minder snel schimmel komen.
Maar een gebrek aan ventilatie of stoken zijn niet de enige oorzaken van schimmel. Vaak krijg je schimmel in woningen vanwege een combinatie aan oorzaken: een bouwkundig probleem gecombineerd met een gebrek aan warmte of ventilatie. En precies die bouwkundige problemen zijn lastig te verhelpen. Soms heeft dit namelijk te maken met grondwater, waarvan het peil door klimaatverandering steeds vaker verandert. Ook kan een tochtige woning in sommige gevallen sneller schimmelen.
Oplossingen
Er is dan ook niet één oplossing om schimmelwoningen aan te pakken en precies dat maakt het probleem zo ingewikkeld. Tijdens Het Grote Schimmeldebat op 24 september in Debatpodium Arminius geeft Mariam Hoekstra-van der Deen (bestuursvoorzitter Woonstad Rotterdam) aan dat een belangrijk onderdeel van de nieuwe Woonstad-aanpak daarom ook is dat de corporatie weer vaker áchter de voordeur van bewoners komt.
Doordat het budget van wooncorporaties in de afgelopen jaren flink is gedaald, zijn veel werkzaamheden nu uitbesteed aan externe aannemers. Deze aannemers komen bij de huurders over de vloer, pakken het probleem aan en communiceren vervolgens met Woonstad alleen of een probleem is opgelost of niet. Bij Woonstad willen ze hier meer grip op krijgen en gaan ze daarom – nadat ze het schimmelprobleem in een betreffende woningen hebben aangepakt – structureel nabellen met bewoners die een schimmelprobleem hadden; 3, 6 en 12 maanden na de ingrepen, kunnen de huurders een belletje van Woonstad verwachten.
Tot slot benadrukt Woonstad dat niet iedere woning zomaar opgeknapt kan worden. Volgens Woonstad laat de Rotterdamse gemeenteraad dat niet toe. “Het moet mogelijk zijn om slechte woningen te slopen, zodat we meer goede, gezonde en betaalbare woningen bij kunnen bouwen. Van coalitiepartijen mogen er geen sociale huurwoningen bijkomen en wordt ons dat moeilijk gemaakt en van sommige oppositiepartijen mogen we niet slopen. Iedereen moet zijn verantwoordelijkheid nemen in het gesprek over schimmel.”
In maart ging OPEN Rotterdam langs bij Sarah, die op dat moment al maandenlang last heeft van schimmel.