Van algoritme tot zwartboek: alle begrippen uit Big Brother in de Bijstand uitgelegd

In de podcastserie ‘Big Brother in de Bijstand’ onderzoeken Sascha Meijer en Saskia Klaassen voor OPEN Rotterdam en Vers Beton de gevolgen van de datahonger van de gemeente Rotterdam. Hieronder vind je een uitleg van alle begrippen, ingewikkelde woorden en de vaktaal van de gemeente die je in de afleveringen hoort.

Druk op ctrl+f (Windows) of cmd+f (Mac) om de begrippenlijst te doorzoeken

Deel 3: Zullen ze het ooit leren?

Algoritme
Een wiskundige formule die je kunt gebruiken voor verschillende dingen, zoals het doen van voorspellingen, berekenen van kansen of het oplossen van problemen. In dit geval gaat het over een wiskundige formule die mensen een score geeft voor de kans dat hun uitkering niet (meer) klopt. Hoe hoger de score, hoe groter die kans.

Bijstand
Een uitkering van de gemeente voor mensen die geen inkomen hebben uit werk en geen recht hebben op een andere uitkering. Voor alleenstaanden 1216 euro, voor stellen is dit 1738 euro.

Bijstandsfraudeurs
Mensen die ten onrechte bijstand aanvragen en er geen recht op hebben.

Bijstandswet
Andere naam voor de Participatiewet. Bestaat sinds 2015 en bepaalt onder meer dat bijstandsontvangers verplicht zijn om wijzigingen in de persoonlijke situatie te melden (zie Inlichtingenplicht).

College
Een verzameling van één burgemeester en verschillende wethouders. Voert de besluiten van de gemeenteraad uit.

Cluster
Verschillende afdelingen van de gemeente die met elkaar samenwerken.

Fraudeopsporing
Het zoeken naar mensen of organisaties die mogelijk fraude plegen.

Gemeenteraadslid
Persoon die namens een politieke partij in de gemeenteraad zit en de burgemeester en wethouders controleert.

Heronderzoek
Een controle waarbij door de gemeente wordt gekeken of het terecht is dat je een bijstandsuitkering ontvangt.

Juristen
Mensen die rechten hebben gestudeerd en weten hoe de wet in elkaar steekt.

Kostendelersnorm
Regel die bepaalt dat mensen in de bijstand die samenwonen een lagere bijstandsuitkering krijgen.

Motie
Een punt dat een raadslid schriftelijk maakt in de gemeenteraad en waar vervolgens over wordt gestemd. Zijn de meeste andere gemeenteraadsleden het ermee eens, dan moet het college het uitvoeren.

Notulen
Aantekeningen van een vergadering of bespreking.

Ombudsman
Persoon bij wie inwoners kunnen klagen over de gemeente. Brengt hiervan verslag uit, formuleert een mening en probeert sommige situaties op te lossen. Er is een ombudsman voor heel Nederland, maar ook een lokale ombudsman. In het Rijnmond-gebied is dit Marianne van den Anker.

Periodieke controle
Controle die met een vaste tussenliggende tijd wordt herhaald.

Rotterdamse Rekenkamer
Onderzoekers die gevraagd én ongevraagd voor de gemeenteraad uitzoeken hoe beleid in de praktijk uitpakt.

Sociaal rechercheur
Een speciale ambtenaar die fraude opspoort en hiervoor huisbezoeken kan doen bij mensen thuis.

Termijnen
De periodes waarin iets moet gebeuren, bijvoorbeeld iets betalen.

Terugvorderen
Het terugvragen van geld. (Zie ook: Claim).

Themaonderzoek
Een manier waarop mensen werden uitgekozen voor een controle. Bij themaonderzoeken werden bijvoorbeeld alle alleenwonende mannen en vrouwen uitgenodigd. Of iedereen die in het buitenland geboren is. In tegenstelling tot de steekproef, wordt hier dus wel gekeken naar de persoonlijke kenmerken van Rotterdamse bijstandsgerechtigden.

Toeslagenaffaire
Schandaal waarbij mensen die een kinderopvangtoeslag kregen ten onrechte werden aangezien voor fraudeur. Zij moesten de toeslag aan de Belastingdienst terugbetalen. Een computermodel bepaalde wie fraudeerde. Zie ook: algoritme.

Deel 2: Over Dieven & Kleuters

Bijstand
Een uitkering van de gemeente voor mensen die geen inkomen hebben en geen recht hebben op een andere uitkering. Voor alleenstaanden 1216 euro, voor stellen is dit 1738 euro.

College
Een verzameling van één burgemeester en verschillende wethouders. Voert de besluiten van de gemeenteraad uit.

Datahonger
Een grote behoefte voelen om gegevens te verzamelen en die te gebruiken om beslissingen te maken. Komt vaak voor bij mensen die datagedreven werken.

Dossier
Verzameling documenten over een onderwerp.

(Gemeente)Raadscommissie
Een vergadering met gemeenteraadsleden die zich op één onderwerp richten, bijvoorbeeld Werk en Inkomen of Bouwen en Wonen.

Giftenregeling
De regels over het mogen houden van geld dat je van iemand krijgt.

Heronderzoek
Een controle waarbij door de gemeente wordt gekeken of je nog recht hebt op een bijstandsuitkering.

In beroep gaan
Het niet eens zijn met de uitkomst van de bezwarencommissie van de gemeente en dit in een brief laten weten. Dit moet binnen 6 weken nadat een bezwaar is afgewezen.

Inkomensconsulent
Ambtenaar die onder andere heronderzoeken uitvoert voor, in dit geval, de gemeente Rotterdam.

Inlichtingenplicht
De wettelijke plicht van mensen in de bijstand om alle veranderingen in hun persoonlijke en financiële situatie te melden, omdat deze gevolgen kunnen hebben voor de hoogte van de bijstand.

Klantbrief
Brief van de gemeente aan een bijstandsgerechtigde. De gemeente noemt bijstandsgerechtigden in dit geval ‘klant’, maar meestal gebruikt de gemeente het woord ‘werkzoekende’.

Menselijke maat
Dit streeft de Rotterdamse gemeente na in hun bijstandsbeleid. Meer aandacht voor persoonlijke situaties en meedenken met mensen in een uitkering om ze zo goed mogelijk te helpen. Het is een uitdrukking die politici en ambtenaren vaak gebruiken als de overheid te hard optreedt tegen burgers en er geen rekening houdt met de persoonlijke situatie.

Notulen
Aantekeningen van een vergadering of bespreking.

Participatiewet
Landelijke wet uit 2015 werd die onder meer de bijstand regelt. Bepaalt onder andere dat bijstandsontvangers zich moeten inspannen om weer te gaan werken en verplicht ze om wijzigingen in de persoonlijke situatie te melden. Zie ook Inlichtingenplicht.

Privacywet
De wet die regelt dat je niet alles met anderen hoeft te delen. Zie ook: Privacy.

Werk en Inkomen
Afdeling van de gemeente die zich bezighoudt met mensen in de bijstand.

Stukken
Documenten die moeten worden aangeleverd. In dit geval documenten die kunnen bewijzen dat een bijstandsgerechtigde nog recht heeft op de bijstand.

Weduwenpensioen
Een uitkering die een echtgenote krijgt wanneer haar partner overlijdt.

Verloop op de afdeling
Zie: Personeelsverloop uit deel 1.

Wethouder
Persoon die namens een van de winnende politieke partijen in het college van de gemeente zit. Deze persoon besluiten van de gemeenteraad uit.

Zwartboek
Rapport waarin klachten worden verzameld.

Deel 1: Het Heronderzoek

Algoritme
Een wiskundige formule waarmee je bijvoorbeeld gebeurtenissen in de toekomst kunt voorspellen. In dit geval gaat het over een wiskundige formule die mensen een score geeft voor de kans dat hun uitkering niet (meer) klopt. Hoe hoger de score, hoe groter die kans.

Begrafenispolis
Een verzekering die (een deel van) de kosten van een uitvaart dekt als iemand doodgaat.

Bijstand
Een uitkering van de gemeente voor mensen die geen inkomen hebben en geen recht hebben op een andere uitkering zoals bijvoorbeeld een uitkering bij (langdurige)ziekte. Voor alleenstaanden is de bijstand 1216 euro, voor stellen is dit 1738 euro.

Bruto
Verwijst in dit geval naar de uitkering zonder aftrek van belastingen.

Centrale Raad van Beroep
De hoogste bestuursrechter die uitspraak kan doen als een bijstandsontvanger het niet eens is met de gemeente.

College
Een verzameling van één burgemeester en verschillende wethouders. Voert de besluiten van de gemeenteraad uit.

Claim
Een bedrag waarvan een persoon of instantie beweert dat hij dit nog krijgt. Het gaat in dit geval om een terugvordering (zie ook: Terugvorderen) van de gemeente.

Datagedreven
Wanneer gegevens (data) bepalen welke beslissingen er worden genomen. Zo werkt de Rotterdamse gemeente. Tegenovergesteld aan mensgericht.

Datahonger
Een grote behoefte voelen om gegevens te verzamelen en die te gebruiken om beslissingen te maken. Komt vaak voor bij mensen die datagedreven werken.

Discrimineren
Mensen anders behandelen, achterstellen of uitsluiten op basis van (persoonlijke) kenmerken.

Heronderzoek
Een controle waarbij door de gemeente wordt gekeken of je nog recht hebt op een bijstandsuitkering.

In bezwaar gaan
Een brief schrijven aan de gemeente dat je het niet eens bent met een beslissing.

In beroep gaan
Het niet eens zijn met de uitkomst van de bezwarencommissie van de gemeente en dit in een brief laten weten. Dit moet binnen 6 weken nadat een bezwaar is afgewezen.

Inkomensconsulent
Ambtenaar die onder andere heronderzoeken uitvoert voor, in dit geval, de gemeente Rotterdam.

Kwaliteitsmedewerker
Ambtenaar die het werk controleert van de inkomensconsulent. De kwaliteitsmedewerker bepaalt ook in hoeverre een foutje van een bijstandsgerechtigde verwijtbaar is en bestraft moet worden.

Librijesteeg
Gemeentekantoor in het centrum van Rotterdam waar tot voor kort een groot deel van de heronderzoeken plaatsvond. Deze locatie wordt nu niet meer gebruikt en inmiddels verbouwd. Nu gebeuren de heronderzoeken in het stadhuis op Coolsingel 40 en in IJsselmonde aan de Herenwaard 23.

Mantelzorger
Persoon die onbetaald voor een andere persoon zorgt. Meestal is dat een familielid of een buurman of buurvrouw

Netto
Het bedrag dat na aftrek van de belasting overblijft.

Papierprikken
Activiteit die werd uitgevoerd als verplichte tegenprestatie door mensen die in de periode 2014-2018 een bijstandsuitkering aanvroegen.

Hoog (Personeels)verloop
Wanneer medewerkers niet lang blijven en regelmatig worden vervangen door nieuwe collega’s.

Privacy
Het recht om daden, gesprekken en gegevens privé te houden en dit niet te hoeven delen met anderen.

Sociaal advocaat
Een advocaat die mensen verdedigt die geen geld hebben voor een dure advocaat.

Sociaal en Cultureel Planbureau
Een bureau dat onderzoek doet naar maatschappelijke onderwerpen en hierin de overheid adviseert.

Steekproef
Een willekeurige selectie uit een groep personen of dingen. In het geval van de podcast een willekeurige selectie uit alle bijstandsgerechtigden in Rotterdam.

Weduwenpensioen
Een uitkering die een echtgenote krijgt wanneer haar partner overlijdt.

Tegenprestatie
Het werk dat een persoon in de bijstand moest doen om recht te houden op een uitkering. Zie ook: Papierprikken.

Terugvorderen
Het terugvragen van geld.

Themaonderzoeken
Een manier waarop bijstandsgerechtigden werden uitgekozen voor een controle. Bij themaonderzoeken werden bijvoorbeeld alle alleenwonende mannen en vrouwen uitgenodigd. Of iedereen die in het buitenland geboren is. In tegenstelling tot de steekproef, wordt hier dus wel gekeken naar de persoonlijke kenmerken van Rotterdamse bijstandsgerechtigden.

Werkconsulent (ook wel: werkcoach)
Ambtenaar die mensen in de bijstand helpt een nieuwe betaalde baan te vinden. Als mensen weer (part-time) gaan werken, krijgen ze een kleinere of helemaal geen uitkering meer.