22 november 2023. Ik begon de dag vroeg in de ochtend in een stemlokaal in de Afrikaanderwijk waar ik mijn stem uitbracht. De rest van de dag rende ik als een razende de benen uit mijn lijf om mijn werk af te maken en in de avond, stuurde ik na het eten zoonlief meteen en ongegeneerd naar zijn kamer omdat ik niet gestoord wilde worden en ging er helemaal voor zitten met een zak popcorn in de hand.
De verkiezingsuitslagen op TV.
Hier keek ik maanden naar uit. De spanning was niet te dragen en ik begon nog voor de exitpoll al preventief op mijn nagels te bijten. Een ouderwets lang en spannend verkiezingsavondje lag in het verschiet en zou de belachelijke en tamme debatten in aanloop naar die dag enigszins goed maken. Maar om negen uur was de lol er weer vanaf en daalde de spanning naar het vriespunt, want de nieuwe politieke werkelijkheid was een feit. “35 zetels!” denderde het nog na op de publieke omroep, om 1 minuut over negen.
Daar ging mijn avond. Voor de zekerheid bleef ik nog een uurtje of twee kijken; je wist immers maar nooit. Misschien zou het alsnog spannend worden. Maar nee; al snel bleek dat de PVV van Geert Wilders vriend en vijand overviel door met een monsterzege de parlementsverkiezingen te winnen, de concurrenten ver achter zich liet en zo een politieke aardverschuiving veroorzaakte. Ik ben uiteindelijk maar naar een andere stomme film gaan kijken.
De volgende dag en de dagen daarna, las ik over huilende mensen die zielige anekdotes deelden over hun kinderen die bang waren. Ik zag mensen op social media hun koffers pakken en hoorde over organisaties die opriepen om te demonstreren. Tegen de PVV. Tegen de uitslag. Tegen de democratie. Terwijl 2 en een half miljoen Nederlanders feest vierden en de boodschap van partijleiders naar elkaar toe om vooral over de eigen schaduw heen te stappen was, zat de rest in mineur. Terneergeslagen, boos, verdrietig en bang.
Het viel mij op dat veel mensen geschrokken waren en verbaasd dat de PVV zoveel stemmen kreeg. Maar was dat nou eigenlijk wel zo verrassend? Nee. Wie de afgelopen jaren goed had opgelet en geluisterd, had dit kunnen zien aankomen. Het ongenoegen in ons land is groot en wijdverspreid. Over oplopende zorg- en energiekosten, woningnood, asielzoekers. En dat ongenoegen, daar is simpelweg jarenlang niet naar omgekeken.
Ik weet niet of een partij die mensen uitsluit op basis van hun geloof of afkomst en cultuursubsidies niet ziet als een noodzaak maar als linkse hobby wat maar afgeschaft dient te worden, de juiste partij is.
Maar de democratie heeft haar werk gedaan en de kiezer gesproken. Zo werkt het eenmaal. Daarnaast moeten we de realiteit onder ogen zien; namelijk dat het grootste probleem het massale ongenoegen bij miljoenen Nederlanders is. Ja, ook bij moslims, want blijkbaar hebben die ook op Wilders gestemd. Misschien wel vanuit dat stemlokaal in de Afrikaanderwijk.
Ik maak me geen zorgen over belangrijke grondrechten zoals het discriminatieverbod en de vrijheid van religie. Die zijn beschermd door de grondwet. Wel over de groeiende polarisatie in ons land. Onze stad. Ja, ons land. Onze stad. Groepen mensen stonden al lijnrecht tegenover elkaar en hoe het land, vanuit allerlei hoeken nu op de verkiezingen reageert lijkt me ook niet de juiste. We moeten niet bij elkaar schuilen, ons afkeren en boos zijn, maar elkaar de vraag stellen: Hoe kunnen we gezamenlijk perspectief geven aan al die mensen die zich in de steek gelaten voelen? En vooral vertrouwen hebben in de democratie en in de rechtstaat.
Als ik een glazen bol zou hebben, dan zag ik dat we over een tijdje waarschijnlijk weer naar de stembus mogen. Het formeren van een regering, een coalitieakkoord smeden en het land daadwerkelijk zonder ruzie en gedoe besturen is bijna onmogelijk geworden in deze nieuwe politieke werkelijkheid. En mocht dat wel lukken, dan zal blijken dat ook de PVV voor velen niet het antwoord zal zijn. Want hoge bomen geven meer schaduw dan vruchten. De kiezers zullen over een tijdje hun stem wellicht op een andere partij uitbrengen wanneer ze zien dat het eigen risico in de zorg nog bestaat, wanneer ze zien dat de woningnood niet is opgelost of wanneer ze zien dat ze nog steeds aan het einde van de maand niets overhouden. Wanneer ze inzien dat er al die tijd naar een schaduw werd gegrepen.
Ons land stond ooit bekend om de traditie van tolerantie, ruimdenkendheid en nuchterheid. Nu, in deze nieuwe politieke werkelijkheid, kan de polarisatie grimmiger dan ooit zal worden. Daarom is waakzaamheid geboden bij het hooghouden van de democratische rechtsstaat en haar waarden. En dat kunnen we want de samenleving kan ijzersterk zijn. We zijn al van zover gekomen en hebben al vele hobbels overwonnen. Ja, er is nog zoveel mis, maar er is zoveel waar we beter in zijn geworden en nog meer waar we beter in gaan worden. Niet alleen de partijen moeten nu over hun schaduw heenstappen, maar vooral u en ik.