Maria ‘Mieke’ Engelberts, oprichter van Stichting Herdenking 15 augustus 1945 regio Rotterdam, is twaalf dagen geleden op 89-jarige leeftijd overleden. Mieke, geboren in het Indonesische Soerabaja, heeft als kind drie jaar lang in Japanse gevangenschap moeten doorbrengen. Eenmaal vrij en terug in Rotterdam stelde zij dat er te weinig aandacht was voor de ervaringen en de trauma’s van teruggekeerde Indische Nederlanders. In 2013 richtte zij daarom de Stichting Herdenking 15 augustus 1945 regio Rotterdam op.
In Nederland eindigde de Tweede Oorlog op 5 mei 1945. Voor de (Indische) Nederlanders in Nederlands-Indië eindigde deze zwarte periode echter pas op 15 augustus 1945, toen Japan capituleerde. Vanaf 1988 werd de datum jaarlijks herdacht in Nederland, maar in Rotterdam werd enkel 5 mei herdacht en niet 15 augustus.
Mieke bracht daar in 2010 binnen twee maanden verandering in. Op 15 augustus 2010, 65 na de capitulatie van Japan, werd in samenwerking met burgemeester Aboutaleb, Stichting Vlaggenparade en van de Stichting Gastdocenten WO II, de eerste herdenking gehouden in Rotterdam.
In 2018 sprak OPEN Rotterdam Mieke over haar strijd voor verandering. “Verzet is er op allerlei manieren en ook op een stille manier. Zo hing men soms sokken op met de Nederlandse vlag erop of maakte de vrouwen andere attributen. Alles om de Jappen te laten zien dat ze ons niet zomaar eronder kregen.”
‘We zullen zorgen dat ze naar ons luisteren’
Tweeënhalf jaar later, op 16 januari 2013, werd de Stichting Herdenking 15 augustus 1945 Regio Rotterdam, opgericht om de werkzaamheden en de missie van Mieke voort te zetten. “Ik wil ook graag dat de mensen het weten. Mensen hebben lang niet naar ons willen luisteren, we zullen zorgen dat ze naar ons luisteren”, vertelde Mieke tegen RTV Rijnmond in 2017.
“Het willen zorgen dat mensen naar de overlevenden luisteren, paste precies bij het karakter van Mieke”, zo vertelt oud-secretaris Kees Vrijdag. “Het was echt een gedreven vrouw en een echte persoonlijkheid. Ze stond haar ‘mannetje’. Misschien kwam dat ook doordat ze als kind een oorlog had moeten doorstaan, dat je dan op een bepaalde manier in het leven staan.”
Vrijdag, die zelf ook een Indische achtergrond heeft, heeft vanaf het begin met Mieke gewerkt. “We hebben het samen opgericht, maar zij is echt de grondlegger geweest. De oermoeder”, vertelt Vrijdag. Met de stichting organiseerde Mieke, samen met tientallen andere vrijwilligers, jaarlijks de herdenking in Rotterdam. “De herdenking begon klein, met simpelweg het hijsen van de vlag, maar het is elk jaar groter en groter geworden.” Daarnaast heeft ze jarenlang gastlessen gegeven op scholen, waarin ze haar verhaal deelde met leerlingen en docenten. “Ik houd ze anderhalf uur stil, vaak tot verbazing van de onderwijzers”, vertelde Mieke in 2011 in een interview met Trouw.
Mieke wilde met de herdenking, en ook met haar lessen als gastdocent, haar verhaal en dat van de andere overlevenden overdragen aan de nieuwe generaties. “Zodat zij het verhaal ook weer kunnen oppakken en het niet vergeten wordt.”