Bij een patsercontrole worden voertuigen, geld en dure spullen in beslag genomen bij een verdenking van witwassen. Mensenrechtenorganisaties waarschuwen al jaren dat de werkwijze discrimineert. Bovendien is er geen enkel bewijs dat de patseraanpak werkt, ontdekten Vers Beton en OPEN Rotterdam. Toch blijft een aantal politieke partijen de patseraanpak promoten, ook in de huidige verkiezingsprogramma’s.
Criminelen raken waar het pijn doet, dat is sinds 2005 het uitgangspunt van de patseraanpak. Tijdens speciale verkeerscontroles worden bestuurders van dure auto’s aan de kant gezet en gecheckt. Kunnen ze niet verklaren hoe ze aan hun – vaak luxueuze – bezittingen en cash geld komen, dan worden die in beslag genomen op verdenking van witwassen. Moet Justitie normaal bij een misdrijf eerst bewijzen voordat geld of goederen in beslag mogen worden genomen, nu wordt de bewijslast omgekeerd.
Tekst gaat verder onder de video
Kans op indirecte discriminatie
Maar hoe bepaalt een agent welke bestuurder wel of niet met legaal geld betaalde voor de BMW waarin hij rijdt? Wie is kortom een patser? In de praktijk worden bij deze vorm van proactief controleren vooral niet-witte jonge mannen aan de kant gezet, blijkt uit onderzoek van cultureel antropoloog Sinan Çankaya uit 2015. Twee jaar eerder waarschuwt ook Amnesty International dat er een reële kans bestaat op indirecte discriminatie.
Spullen worden teruggegeven
Volgens advocaat Cem Kekik is de patseraanpak niet zo effectief als Justitie doet voorkomen. Hij stelt namelijk dat het geld en de goederen die Justitie in beslag neemt vaak helemaal niet terugvloeien naar de staatskas. Komt een zaak eenmaal voor de rechter en kan niet worden bewezen dat de goederen van een misdrijf afkomstig zijn of moeten zijn, dan wordt de verdachte vrijgesproken. Het gevolg is dat de spullen worden teruggegeven en het geldbedrag wordt teruggestort.
Uit woordenboek politie
Waar media en politieke partijen de term ‘patseraanpak’ nog altijd graag in de mond nemen, blijkt de politie deze niet meer te gebruiken. Ze spreekt liever van Blender- en VIGOR-acties, verkeerscontroles die onderdeel zijn van een bredere ondermijningsaanpak in de regio. Politieke partijen zijn zich nauwelijks bewust dat het begrip patser niet meer voorkomt in het woordenboek van de politie. De VVD is bijvoorbeeld een fel voorstander van de patseraanpak, zoals blijkt uit deze explainer van de partij uit 2021. Ook Leefbaar Rotterdam is enthousiast.
Bij1 wijst de proactieve politiecontroles juist af. ‘In de praktijk worden patsercontroles vaak ingezet op basis van racistische of stigmatiserende denkbeelden’, schrijft ze in het verkiezingsprogramma. Ook de nieuwe partij Socialisten010 noemt discriminatie als reden om de patseraanpak te verwerpen. Het is aan het nieuwe college om te besluiten of en in welke vorm de proactieve controles op witwassen straks worden voortgezet.
Lees het hele onderzoek van Joost Baumgardt op Vers Beton