Door in te zetten op de bouw van sociale woningen, loopt Rotterdam 11 miljoen van het Rijk mis. Althans, zo kijkt Marco Pastors naar de afwijzing van het Volkshuisvestingsfonds waarover OPEN Rotterdam op vrijdag 31 januari 2025 over publiceerde. De corporaties en politiek zien dat anders: “We moeten veel meer inzetten op verdichting.”
De gemeente vroeg de 11 miljoen aan het Rijk om woonplannen van het NPRZ te realiseren. Die plannen bestonden onder andere uit het aankopen van particuliere woningen om deze vervolgens, met opknapverplichting, aan de corporaties te verkopen. Ook zouden er in Bloemhof funderingen worden opgeknapt. De aanvraag werd afgewezen. Marco Pastors, directeur van het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ), heeft begrip voor de afwijzing.
Gesprekken op de Woontop
“We zijn er eigenlijk deels wel blij mee dat ze het zo hebben beoordeeld,” aldus Pastors. “Wat we bij nader inzien niet goed hebben gedaan, is dat we het eindresultaat sociale woningen hebben laten zijn. Eerst dacht ik: ‘Wat doet de commissie nou?’ Maar ze hebben eigenlijk wel gelijk: we hadden steviger door moeten pakken. Meer nieuwbouw voor de sociale stijgers om te voorkomen dat die mensen bijvoorbeeld naar Barendrecht trekken.”
Pastors noemt het jammer dat de aanvraag is misgelopen: “Maar het gaat niets veranderen aan de werkwijze die we de afgelopen tijd hebben opgebouwd.” Een werkwijze, waarbij particuliere woningen worden opgekocht om deze vervolgens bijvoorbeeld op te knappen of te vergroten – die volgens sommige wijkbewoners heel erg ingrijpt in hun dagelijks leven. Bijvoorbeeld in Carnisse, waar de aanpak van het NPRZ onder andere zorgt voor leegstand. Pastors: “Het duurt op zich best lang, maar als je ziet dat alles aan de Urkersingel is gekocht… Als wij mensen van buiten Rotterdam op bezoek hebben; die zijn verbaasd dat we dat in een jaar of vier, vijf hebben kunnen doen. Vijf jaar is natuurlijk lang, maar heel veel mensen die daar kijk op hebben vinden het toch wel meevallen.”
Dat uit de kritiek van het fonds ook blijkt dat er wordt gevraagd om meer verdichting, begrijpt het NPRZ: ‘Mede met zicht op woningnood begrijpen we goed dat er op Zuid per saldo ook moet worden verdicht. Maar niet op elk project en op elke plek. Er moet ook ruimte blijven voor grote woningen en ook grondgebonden woningen; huizen met een tuin.’ Het NPRZ zegt daarmee eigenlijk dus wel vast te willen houden aan de ingezette weg van het Programma: ‘Onze oproep vooral om bedachtzaam te verdichten. Kijk goed naar welke samenstelling van woningen er nodig is zodat iedereen een plek heeft en behoudt in de wijk. Juist dat aanbod in het middensegment, wat we zo nodig hebben op Zuid, blijft tot nu toe achter.’
“De keuze om sociaal te bouwen heeft ons [bij deze aanvraag] genekt”, aldus Pastors. Desondanks maakt hij zich geen zorgen en wil hij de afwijzing vooral in context plaatsen: “Dit gaat om 50 woningen, we hebben er al 2600 gedaan. We zijn aan ons 14e jaar begonnen. We hebben een goedlopende organisatie. Het is niet zo dat we nu in een keer met een probleem zitten.” De gesprekken over extra geld zijn daarnaast al gestart met het ministerie van Mona Keizer: “Op de Woontop hebben we al gesproken over een aparte regeling voor Rotterdam-Zuid en hadden de gebieden in het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV) een prominente plek.”
86.000 mensen zoeken sociale huurwoning
Dat er een geldbedrag van 11 miljoen wordt misgelopen, heeft voor de corporaties geen gevolgen, maar Havensteder, Woonstad Rotterdam, Hef Wonen en Woonbron laten in een gezamenlijke, schriftelijke reactie weten teleurgesteld te zijn over de afwijzing: ‘We vinden het jammer dat in de aanvraag er alleen maar gekeken is naar het verbeteren van particuliere woningen en dat de reactie van het ministerie blijft hangen op waardevermindering’. De corporaties vinden dat het fonds daarmee voorbijgaat aan de lange wachtlijsten in Rotterdam: ‘Sociale huurwoningen zijn beschikbaar voor mensen met een inkomen tot €52.671 per jaar. 86.000 mensen zoeken actief zo’n woning in Rotterdam’.
Dat het fonds kritiek heeft op het gebrek aan verdichting in de plannen, begrijpen de corporaties dan ook: ‘Verdichting biedt kansen om te voldoen aan de grote vraag naar betaalbare woningen. In meerdere overleggen is verdichting als een belangrijk punt meegegeven [door de corporaties]. Helaas is dat niet in deze aanvraag meegenomen. Wil je woningzoekenden helpen, dan is het toevoegen van betaalbare woningen belangrijk en dat bereik je door te verdichten’.
De corporaties kijken dus beduidend anders naar de afwijzing van het fonds dan directeur van het NPRZ Marco Pastors: waar Pastors de afwijzing wijt aan het niet doorpakken met duurdere nieuwbouw voor ‘sociale stijgers’, zien de corporaties vooral een gemiste kans in het niet terugbouwen van méér woningen. Iets waar raadsleden Co Engberts en Astrid Kockelkoren zich bij aansluiten. Beide raadsleden geven aan dat het wat hen betreft tijd is voor verandering. Want, zo zeggen zij beiden: de woningmarkt is veranderd, maar de plannen van het NPRZ zijn al jaren hetzelfde.
Tegengewerkt in de wandelgangen
Astrid Kockelkoren (GL) vindt dat het tijd is voor verandering: “Het NPRZ loopt al heel lang en het lijkt moeilijk voor de mensen die het project trekken om van koers te veranderen. Je blijft doen wat je altijd al deed, maar we zitten echt in een andere tijd, dus er is ook echt iets anders nodig.” Die verandering heeft Kockelkoren al eerder geprobeerd te forceren. In haar vorige periode als raadslid diende ze een motie in over het NPRZ-project aan de Urkersingel, waarin ze pleit voor een onderzoek naar ‘slimmer grondgebruik’. Verdichten dus.
De motie wordt aangenomen, maar het leidt niet tot verandering: “Dan krijg ik uit de wandelgangen in het stadhuis terug: ja, daar krijgen we heel veel weerstand op vanuit het NPRZ. Dan heb je vanuit de raad een standpunt ingenomen, maar daar gebeurt niks mee.” Volgens Kockelkoren is het tijd dat er anders naar de plannen gekeken moet worden: “De woningnood neemt toe, dan moet je dat geld [van de NPRZ-pijler wonen, red.] gewoon op een andere manier gaan inzetten. Dat gevoel had ik al veel langer, maar dat het door het Rijk zo wordt bevestigd is wel pijnlijk.”
Co Engberts, raadslid voor de PvdA, zette het onderwerp al eerder op de agenda van de commissievergadering. Nu Engberts de details over de afwijzing weet, reageert hij fel: “Ik word hier wel echt boos van. Ik wil die brief snel krijgen.” Engberts vindt dat de gemeente van te voren had moeten weten dat de aanvraag geen succes zou kunnen hebben: “Ik ben kwaad dat je op deze manier bij voorbaat je aanvraag in de prut rijdt. Je weet dat er andere kapers op de kust zijn, en je gaat niet verdichten? De wereld is enorm veranderd, dat je met oogkleppen doorgaat met hetzelfde plan… Ik begrijp het niet.”
Het fonds geeft aan dat met de voorgestelde aanpak relatief veel belastinggeld wordt uitgegeven aan weinig woningen. Engberts geeft aan dat het behandelen van het onderwerp in de commissievergadering van april wat hem betreft te laat is: “Tim Versnel zei in de raadsvergadering van vorige week donderdag [30 januari 2024] nog dat de co-financiering voor het NPRZ vanaf eind 2025 niet heel zeker is. Dan mag je toch verwachten dat je betere aanvragen doet. Ik vind niet dat dit kan wachten tot 16 april op deze manier.”