Fa waka, doekoe, pokoe, mati: veel woorden uit het Surinaams, of Sranantongo, zijn te horen in de straattaal in Rotterdam. Wat misschien minder bekend is, is dat de oorsprong van het Surinaams stamt uit de tijd van de trans-Atlantische slavenhandel. In aanloop naar Keti Koti is dit een goed moment om meer over de taal te leren.
“De Afrikanen die naar Suriname werden gebracht, kwamen uit verschillende landen, en de verschillende talen die daar werden gesproken, werden in een emmer gegooid en daar kwam het Surinaams uit”, vertelt docent Surinaams aan de Volksuniversiteit in Rotterdam, Rudy Uda. De Afrikaanse oorsprong is nog duidelijk zichtbaar in het Surinaams. “De grammatica is typisch voor sommige Afrikaanse talen, denk aan Bantu of talen die worden gesproken in Sub-Sahara landen. In het Surinaams kun je bijvoorbeeld een zin maken, met vijf werkwoorden zonder een onderwerp, dat is bijna in geen enkele andere taal mogelijk. Het ontwikkelen van een eigen taal was een noodzaak van de tot slaaf gemaakten, want ze mochten van de Nederlandse kolonisten geen Nederlands spreken.”
Een belangrijk onderdeel van het Surinaams, zijn de spreekwoorden, odo. “Zo spraken de dwangarbeiders, ik gebruik die term liever dan slaven of tot slaaf gemaakten, in codes tegen elkaar, zonder dat de Nederlanders wisten waar het over ging”, vertelt Uda.
Inmiddels begrijpt de gemiddelde Rotterdammer een aantal woorden Surinaams, want, zoals gezegd, veelvuldig te horen in de straattaal. “Dat is een term die ik liever niet gebruik, ik noem het de jongerentaal. En het feit dat jongeren het Surinaams gebruiken geeft ook de kracht van de taal aan. Het is al die jaren doorgegeven van generatie op generatie. Het is hét bewijs van de onverzettelijkheid van de dwangarbeiders van toen. Wanneer ik les geef op de Volksuniversiteit, leer ik de cursisten Surinaams, lezen, spreken én schrijven, dat laatste gebeurt bijna nooit, de meeste Surinamers hebben de taal nooit leren schrijven.”
De cursus is populair en mensen komen uit heel Nederland naar Rotterdam. “Ik heb cursisten uit Amsterdam, Haarlem, Arnhem, Hoofddorp, het wordt bijna niet op andere plekken gegeven.” De redenen waarom mensen besluiten dat ze deze taal willen leren zijn divers. “Het kan zijn dat iemand een Surinaamse partner heeft, of veel met Surinamers werkt, maar ook Surinamers die willen weten wat hun oma altijd zei, omdat de jongere generatie de taal minder spreekt.” Uda vindt het fijn dat het Surinaams nu meer wordt gebruikt, maar dan wel op de juiste manier. “In het Surinaams, bestaat de meervouds-s niet, dus als ik lees dat mensen het over pokoes en matis hebben, dan zeg ik daar iets van en niet iedereen is het daarmee eens, maar ik blijf het doen.”