Reconstructie: Zo verliep de mars van de Woonopstand

Donderdag 4 november bespreekt de commissievergadering ‘Veiligheid en Bestuur’ het politiegeweld tijdens de Woonopstand op 17 oktober. OPEN Rotterdam is er bij als demonstranten gestopt en uit elkaar gehaald worden tijdens de mars van de Woonopstand. Na kritiek van politici, media, demonstranten en organisaties als Amnesty International laat politiechef Fred Westerbeke weten het niet eens te zijn met het ‘frame’ wat er ontstaan is over het politieoptreden. Maar wat is er nou precies gebeurd? OPEN Rotterdam maakt een zo volledig mogelijke reconstructie van de mars van de Woonopstand.

De bronnen die in deze reconstructie zijn gebruikt zijn; mensen die aanwezig waren tijdens het protest, de reactie van locoburgemeester Van Gils op de gestelde schriftelijke vragen, de reactie van politiechef Westerbeke, het Zwartboek van de organisatie van de Woonopstand, de livestream en de nieuwsberichten van OPEN Rotterdam.

Zondagmiddag 17 oktober – Afrikaanderplein
Op het Afrikaanderplein, waar het programma van de Woonopstand plaatsvindt en van waaruit de mars begint, hangt een vredige sfeer. Het valt meerdere demonstranten op dat er veel politie ter plekke is. “De hoeveelheid politie was meer dan genoeg om een groep voetballiefhebbers te begeleiden”, meent een demonstrant. Die getuigenis is een van de velen die verschenen is in het Zwartboek, waarin verklaringen worden afgelegd door demonstraten en die organisatie van de Woonopstand heeft samengevoegd.

Volgens loco-burgemeester Arjan van Gils, die verantwoording heeft afgelegd, krijgt de politie van verschillende aanwezige demonstranten op het plein te horen dat ‘deelnemers uit de groep in het zwart gekleed de menigte probeerden op te ruien’. Hierop heeft de politie geprobeerd om deze groep te controleren, aldus de locoburgemeester. Meerdere demonstranten bevestigen dat er mensen gevraagd zijn om hun legitimatie te laten zien. Wanneer het programma op het podium afgelopen is, beginnen de demonstranten hun mars met als einddoel de Markthal.

In de gesprekken tussen de politie en de organisatie voorafgaand aan de demonstratie kreeg de organisatie van de politie te horen dat er dertig agenten aanwezig zouden zijn tijdens het protest. De ME zou onzichtbaar op afstand staan. “Maar al bij de Rijnhaven zagen we een enorme politiemacht en ME klaar staan’’, zegt mede-organisator Gwen van Eijk.

16.21 uur – Zuidkant Erasmusbrug
Wanneer de stoet de Erasmusbrug oploopt, rijden er ME-bussen mee en staat er volgens een demonstrant ‘een haag aan agenten in volledig ME-pak’ langs de weg. OPEN Verslaggever Sanne Poot, die aan het eind van de stoet staat, hoort naast haar een politieagent antwoord geven op de vraag van twee omstanders waarom zij met getrokken wapenstok lopen: “Er lopen Romeo’s tussen en die zeggen dat er mogelijk wat gaat gebeuren.” Ze twittert dan dat op dat moment de demonstratie nog erg gezellig lijkt.

Terwijl de kop van de stoet de Erasmusbrug al over is, begint de sfeer om te slaan. “De sfeer was dreigend, terwijl er geen enkele aanleiding voor was. De reactie daarop in de demo was dan ook duidelijk. Mensen reageerden gestrest en voelden zich duidelijk opgejaagd en bedreigd”, schrijft een demonstrant in het Zwartboek van de Woonopstand-organisatie. “Een raar contrast was de sterke politieaanwezigheid. Gele jassen her en der, streng kijkend. Stillen liepen duidelijk rond te intimideren. Een vriendin van me die ze niet gelijk door had, vroeg zich af wat het zootje hooligans hier kwam zoeken”, schrijft een andere demonstrant.

Ook locoburgemeester Van Gils beschrijft het grimmiger worden van de sfeer vanaf het betreden van de Erasmusbrug, maar dan over de sfeer binnen het ‘Black Block’, de ‘zwart geklede demonstranten’ die al vanaf het Afrikaanderplein in de gaten worden gehouden. Volgens de politie is die groep bij het betreden van de Erasmusbrug gegroeid tot boven de honderd man. Die demonstranten zouden politiemedewerkers die meeliepen met de mars beledigen en aanraken. Een persoon die op dit gedrag werd aangesproken en hier volgens Van Gils niet mee ophield, werd tijdens het lopen aangehouden. “Agenten werden onder meer beledigd met termen als ‘fascisten’ en ‘staatsterroristen’ en kregen middelvingers getoond”, schrijft Van Gils.

16:36 uur – Centrumkant Erasmusbrug
“Nadat een groot deel van de demonstranten de brug gepasseerd was, ontstond de mogelijkheid om de groep in te sluiten om hun identiteit vast te stellen”, schrijft de politie in haar verklaring. Een deel van de demonstratie wordt tegengehouden en stilgezet op de Erasmusbrug, zoals is te zien in onze livestream. Er worden fakkels afgestoken.

De situatie was onduidelijk volgens meerdere demonstranten: “Op geen enkel moment heb ik me onveilig gevoeld totdat we op de Erasmusbrug ineens stil werden gezet”. Een politieagent zegt tegen een verontwaardigde demonstrant die vraagt wat er aan de hand is dat er nog niet is gebeurd, “en dat willen we graag zo houden”, is in onze livestream te zien. Ze zouden deze groep niet in de binnenstad willen hebben. In een latere verklaring van de politie staat dat ze “zagen dat er een agressieve spanning in de groep heerste. Alles wees erop dat de groep niet uit was op een verder vreedzaam verloop van de demonstratie.”

De zwart geklede demonstranten worden ingesloten door de agenten. Volgens de politie liep een groot deel van de demonstranten door, “maar een kleiner deel bleef om de geïsoleerde groep staan”. Meerdere getuigen zeggen echter dat er veel demonstranten om de ingesloten groep heen blijven staan uit solidariteit. Ze eisen dat de groep mee verder mee mag lopen met de mars: “Samen uit, samen thuis” wordt er gescandeerd.

De loco-burgemeester schrijft dat de organisatie geen genoegen nam met de gegeven verklaring voor de opstopping door de politie. Volgens de organisatie verliep de communicatie met de politie tijdens de demonstratie rommelig en is er aangegeven dat zij niet zonder de ingesloten demonstranten verder wilden gaan met de mars.

16:54 uur – Centrumkant Erasmusbrug
Iets voor vijven wordt er een houten huisje op wielen door demonstranten geduwd naar de agentenlinie: “Een soort stormram die moest helpen in een ultieme ontsnappingspoging”, zegt politiechef Westerbeke in een verklaring. “De ME’ers moeten aan de kant springen om niet in hun rug geraakt te worden.” Er ontstaat een conflict tussen politie en demonstranten, waarbij meerdere mensen gewond raken. Zwart geklede demonstranten proberen uit de cirkel van agenten te breken, maar al snel is het grootste gedeelte van het ‘black block’ weer omsingeld. Volgens Van Gils duurt het conflict en het weer insluiten van de voor de politie verdachte demonstranten niet langer dan een minuut.

Zodra de ‘black block’-demonstranten weer zijn ingesloten door de politie, proberen andere demonstranten het houten huis op een politiebus te leggen verklaart de politie. Beelden van OPEN Rotterdam en beelden van anderen laten echter een ander beeld zien. Na de eerste confrontatie met het houten huis, wordt het object weer naar beneden gereden. Zes agenten te paard rijden om 17.00 uur naar de opstopping op de Erasmusbrug en staan tussen de ME en de demonstranten in. Meerdere demonstranten zeggen “bijna overlopen te zijn door de paarden”. Zo’n minuut later rijden ze door de groep demonstranten weer terug de brug af.

Zowel in de brief van locoburgemeester Van Gils als in de reactie van de politie Rotterdam wordt er niet gesproken over andere momenten dat de ME en demonstranten slaags met elkaar raken. Dit terwijl beeldmateriaal en getuigenissen laten zien dat er op verschillende momenten confrontaties tussen demonstranten en agenten zijn.

17:08 uur – Centrumkant Erasmusbrug
Er klinkt gejuich, de politie stapt over de tramrails en de stoet wordt weer herenigd. Op onze livestream is te zien hoe, op de goed gevulde Erasmusbrug, de groep demonstranten in beweging komt. Ver komen ze alleen niet, want even later wordt de stoet weer tot stilstand gebracht. Een deel van de demonstranten gaat daarbij zitten, agenten manen hen tot verplaatsen, daarbij ontstaat wederom wat paniek en vangen sommigen klappen.

17:23 uur – Centrumkant Erasmusbrug
Het houten huisje komt terug richting de afgevoerde demonstranten. “Laat ze vrij”, klinkt het. De geïsoleerde demonstranten zijn inmiddels uit het zicht op de andere rijbaan geplaatst.

17:27 uur – Centrumkant Erasmusbrug
Even voor half 6 wordt het houten huis op wielen tegen en op een politiebus geduwd. ‘Respectloos en provocerend gedrag, met het doel een politieauto te vernielen’, schrijft politiechef Fred Westerbeke. Vrijgegeven dronebeelden van de politie ondersteunen deze gebeurtenis. De politie vordert een tram, passagiers moeten uitstappen. Demonstranten reageren verontwaardigd als ook een oudere man met rollator uit moet stappen en verder moet lopen. De mensen uit het ‘black block’ worden door de politie gesommeerd de tram in te stappen.
Door het glas van de tram ziet een demonstrant dat omstanders door agenten ‘door de paardenpoep worden gesleept’. Omstanders wordt opgedragen de weg vrij te maken, waarbij agenten geweld niet schuwen. “Wij zijn vreedzaam, wat zijn jullie”, schreeuwen demonstranten terwijl de tram aanstalten maakt weg te rijden.

17:49 uur – Zuidkant Erasmusbrug
Vijftig demonstranten worden uiteindelijk per tram naar de Zuidkant van de brug vervoerd. Daar worden ze gefouilleerd, gefotografeerd en moeten ze zich legitimeren. In totaal zijn er negen aanhoudingen verricht, waarvan vijf afkomstig van de groep uit de tram, voor onder andere verboden wapenbezit, opruiing, schennis en belediging. “Er was geen moment van redelijkheid, alles wat we zagen was een agressief masker dat dreigde met geweld als we de onredelijke orders niet direct opvolgden”, aldus een van de mensen die werd afgevoerd in de tram.

17:53 uur – Centrumkant Erasmusbrug
Uit een politiebus worden volgens een demonstrant ‘ten minste drie politiehonden’ gehaald. Omstanders vragen zich hardop af of de politie die echt zou loslaten op demonstranten. De honden blijven aan de lijn. De overige demonstranten moeten van de politie van de Erasmusbrug af. Uit de stoet klinkt dat zij pas verder gaan wanneer iedereen weer bij elkaar is. Dit gaat een tijdje door, waarbij de demonstranten en politie tegenover elkaar staan.

18:20 uur – Centrumkant Erasmusbrug
Medeorganisator Mustapha Eaisaouiyen haalt de groep ME’ers en demonstranten met een megafoon uit elkaar. “Nog twee meter”, roept hij door de megafoon af en aan naar demonstranten en agenten. Niet lang hierna wordt de mars herpakt en lopen de demonstranten door naar de Markthal. Verslagen mede-organisator Abel Heijkamp laat weten erg teleurgesteld te zijn dat de ME zo disproportioneel heeft gehandeld. “We zijn nog lang niet klaar met het aanpakken van de wooncrisis en we roepen ook om door te gaan met demonstreren.”

Factoren die voor de politie hebben meegespeeld in de beslissing om in te grijpen lijken de aanwezigheid van actiegroepen als Anti-Fascistische-Actie en Extinction Rebellion. De 40-50 demonstranten die in het zwart gekleed waren en zich “opvallend gedroegen” leken op een soortgelijke groep die tijdens de woondemonstratie in Amsterdam in aanraking kwam met de ME, volgens de politie.

Donderdag 4 oktober wordt er om 14.00 uur gesproken over de kwestie in de commissie Veiligheid en Bestuur. Het Zwartboek van de Woonopstand-organisatie wordt overhandigd aan burgemeester Aboutaleb voorafgaand aan de vergadering. Volg de demonstratie tegen politiegeweld en de commissievergadering via OPEN Rotterdam.

OPEN Rotterdam heeft om reactie gevraagd van politie eenheid Rotterdam. Zij geven aan alleen vragen van de gemeenteraad en de politiek te beantwoorden tijdens de commissievergadering. 

Heb je nog op- of aanmerkingen op deze reconstructie, mail het naar [email protected].