De eerste fase van de grootschalige campagne van de gemeente Rotterdam om drugsgebruik terug te dringen is afgerond. De posters met teksten als ‘Jouw lijntje, mijn liquidatie’ en heftige afbeeldingen hebben volgens Martha de Jonge van het Trimbos-instituut een negatief effect: “Deze stigmatisering maakt de stap naar hulp en zorg nog moeilijker.”
In 2023 heeft de gemeente Rotterdam een campagne gelanceerd om drugsgebruik bij Rotterdammers te verminderen om zo drugscriminaliteit te bestrijden. De eerste fase van de campagne strekte zich uit over de maanden september tot december. De kwaliteit van de campagne en het daadwerkelijke effect dat het zou hebben op gedragsverandering van de Rotterdamse drugsgebruikers wordt bekritiseerd, onder andere door het Trimbos-instituut, Amsterdamse belangenbehartiger voor drugsgebruikers (MDHG) en Rotterdammers. Eind april start de tweede fase van de campagne, waarin er een grotere focus ligt op drie doelgroepen: studenten, festivalgangers en horecabezoekers.
Het laatste rioolwateronderzoek in 2023 toont aan dat er in vergelijking met 2021 een toename is van 35 procent in cocaïnegebruik in Rotterdam. Omgerekend naar gebruikershoeveelheden betekent dit dat we in Rotterdam per dag 70.000 lijntjes coke gebruiken. Volgens onderzoek van de gemeente worden er per jaar ongeveer 84 schietincidenten, 160 explosies, 14 drugsafval dumpingen en 147 aanhoudingen gerelateerd aan drugsgebruik. De gemeente Rotterdam wil de georganiseerde criminaliteit hard aanpakken. Ze zoeken hiervoor de oplossing bij de bron, het gebruik verminderen. Hiervoor is deze campagne op poten gezet waarmee ze het bewustzijn over de maatschappelijke consequenties van drugsgebruik willen vergroten en het maatschappelijk debat willen aanwakkeren.
Gebaseerd op de disrupt-then-reframe techniek heeft de gemeente een campagne opgezet met twee fases. In de eerste fase, die in september 2023 van start is gegaan, lag de focus op het gesprek op gang brengen over de effecten van drugsgebruik op drugscriminaliteit. Eind april 2024 gaat de tweede fase van de campagne van start. Naast specifieke doelgroepen te informeren, proberen ze het gevoel van verantwoordelijkheid van de Rotterdammers te vergroten.
Martha de Jonge, projectleider drugspreventie bij het Trimbos-instituut, is kritisch op de Rotterdamse campagne. “Meerdere wetenschappelijke studies tonen aan dat alleen informeren niet leidt tot gedragsverandering. Zo’n campagne kan ook juist zorgen voor negatieve gevolgen, zoals versterking van het negatieve beeld van drugsgebruikers. Deze stigmatisering maakt de stap naar hulp en zorg nog moeilijker.” Hiernaast wijst De Jonge ook op het feit dat deze campagne veel mensen bereikt die geen drugs gebruiken, zoals kinderen en jongeren. Hierdoor wordt voor hen een beeld geschetst dat drugsgebruik veel vaker voorkomt in de maatschappij dan in werkelijkheid “Het grootste probleem zit hem in het gebrek aan een bredere interventie aanpak. Een drugspreventie campagne kan succesvol zijn, mits het gecombineerd wordt met beleidsmaatregelen en interventieaanbod.”
De volgende fase van de campagne wordt rond Koningsdag gelanceerd. Aan het begin van het festivalseizoen zal de gemeente video’s laten zien op billboards met betrekking tot de effecten van drugsgebruik op de stad Rotterdam. Hiermee hopen ze een effect te hebben op het drugsgebruik onder Rotterdammers om zo de drugscriminaliteit aan te pakken. Een van de beleidsmedewerkers van het team Ondermijnende Criminaliteit bij de gemeente Rotterdam, beaamt dat de gemeente samen werk met een marketingbureau, maar er geen wetenschappers of specialisten op het gebied van drugspreventie samenwerken met de gemeente om deze campagne zo goed mogelijk neer te zetten. Ook wordt het effect van de campagne niet wetenschappelijk onderzocht door de gemeente of een andere externe partij. Wel sprak de gemeente met tientallen Rotterdammers en is de strategie gebaseerd op gedragswetenschappelijk onderzoek.
Of deze campagne een effect gaat hebben op de bewustwording en uiteindelijk gaat zorgen voor vermindering van het drugsgebruik bij Rotterdammers blijft een vraag. Wij gingen de straat op om de Rotterdammers te vragen wat zij tot zover van de campagne vinden en of zij denken dat het effect gaat hebben.