Rotterdammers zonder geldige verblijfsstatus kunnen geen gebruik maken van voorzieningen. Maar ook Nederlandse partners, medebewoners of zelfs kinderen worden de dupe, blijkt uit onderzoek van Vers Beton en OPEN Rotterdam in samenwerking met KRO-NCRV Pointer.
De problemen worden veroorzaakt door ‘code 98’, een aanduiding die Immigratie en Naturalisatiedienst (IND) gebruikt voor mensen die geen of nog geen verblijfsstatus hebben. De IND geeft de registratie door aan de Belastingdienst, de gemeente en naar alle instanties. Daarmee vervalt het recht op alle overheidsvoorzieningen. Dat gebeurt niet alleen bij ongedocumenteerden, maar ook bij hun partners, medebewoners en kinderen.
Armoede
“Wie Nederlandse documenten heeft maar deel is van een ‘gemengde status-huishouden’ wordt inderdaad gekort op voorzieningen”, bevestigt hoogleraar criminologie Richard Staring die al jaren onderzoek doet naar ongedocumenteerden.De wet wordt strikt gehandhaafd en dupeert ook veel mensen met Nederlandse papieren. Dat is dubbel leed, zegt Staring, want degene die ongedocumenteerd is, had sowieso al geen recht op enige voorziening.
Vers Beton sprak verschillende slachtoffers van de code, waaronder een echtpaar dat geen aanspraak kan maken op toeslagen en samen net in het levensonderhoud kan voorzien. Ook Rose, een moeder van drie kinderen, moest jarenlang rondkomen van leefgeld van de Pauluskerk en bijzondere bijstand van de gemeente. De Nigeriaanse kwam 21 jaar geleden als slachtoffer van mensenhandel naar Nederland. Ze ontsnapte en trouwde met haar man die later een Nederlands paspoort kreeg. Het jongste kind kreeg net als de vader Nederlandse papieren, haar twee oudere kinderen niet. Maar Rose had ook geen verblijfsstatus. En daardoor had het hele gezin op grond van de koppelingswet geen recht op toeslagen. Jarenlang leefde ze met haar man en kinderen in armoede. “Een periode from hell”, blikt ze hier zelf op terug.
Verblijfsvergunning
“De enige manier om geld voor de kinderen te krijgen is uw vrouw het huis uitzetten”, kreeg Rose’s man te horen. Met een onregelmatige baan in de haven moest hij het gezin onderhouden, zonder kinderbijslag. Toen haar man bij familie in Marokko opgepakt werd omdat hij op het verkeerde moment op de verkeerde plek was, had het gezin letterlijk geen geld. Dankzij steun van de Pauluskerk en bijzondere bijstand voor water en stroom hield Rose het toch jaren vol.
Door een uitspraak van het Europese Hof van Justitie van de Europese Unie kreeg Rose alsnog een verblijfsvergunning. Dat Hof bepaalde namelijk dat ouders van een minderjarig kind met een Nederlandse nationaliteit onder bepaalde voorwaarden alsnog een verblijfsvergunning kunnen krijgen. Ook de twee oudere kinderen hebben nu papieren en kunnen eindelijk aan alles meedoen. De dochter kan met het schoolvoetbalteam naar België en haar oudste zoon is trots op zijn baantje bij Albert Heijn.
Het volledige onderzoeksverhaal van Willemijn Sneep is te lezen op Vers Beton.
Dit onderzoek is een samenwerking van Vers Beton en OPEN Rotterdam met KRO NCRV Pointer, en is tot stand gekomen met steun van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek en de leden van Vers Beton.
Illustratie door Bo Yuan.